İran Ortadoğu'daki en karmaşık güç odaklarından biridir. Derin tarihi hafızası, köklü devlet geleneği ve kültürüyle incelenmesi zor olan bir ülkedir
İran Ortadoğu’daki en karmaşık güç odaklarından biridir. Derin tarihi hafızası, köklü devlet geleneği ve kültürüyle incelenmesi zor olan bir ülkedir
Fakat İran’ı anlamadan Ortadoğu’daki dengeleri ve günümüzde gelişen olayları anlamak mümkün değildir. Aynı şekilde Türkiye’nin Ortadoğu politikasını anlamak için İran anlaşılması zorunlu olan bir ülkedir. İran tarih boyunca Türk Devletleriyle bir rekabet içinde olmuş ve birçok olayda doğal olarak karşımızda yer almıştır.
Çünkü her iki devletinde etki ve çıkar alanları kesişmekte ve politikalarını belirleyen unsurlar müthiş farklılıklar göstermektedir. Bir dönem Selçuklu Devleti’ni yıkan, en güçlü olduğu zamanlarda bile Osmanlı Devleti’nin Batı’ya seferlerini devam ettirmekte olan İran Türkiye Cumhuriyet’i açısından büyük önem arz etmektedir. Özellikle 1979 Devrimi sonrası dış politikada müthiş kırılmalar yaşayan İran, bu politikayı Türkiye’ye uygulamada başarısız olmuş ve iki ülke arasında yeni bir sorun ortaya çıkmıştır.
Suriye’de İran
Suriye’nin İran ile ilişkileri 1970’lerin ortalarında Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad ile Irak Devlet Başkan Yardımcısı Saddam Hüseyin arasında çıkan gerginlik ile başlamıştır. 1979’da İran İslam Devrimi sonrası ikili ilişkiler derinleşmiş ve 1980’lerde İran- Irak savaşı sırasında Suriye İran’ı desteklemiştir.
Suriye’ye sık sık giden Süleymani, İran’ın Suriye’de rejim ve Rusya ile koordinasyon içinde yürüttüğü stratejiye liderlik ediyor. Batılı araştırmacılara göre, Süleymani, Suriye’de bulunan yaklaşık 16.000 İranlı askerle birlikte sayıları 60.000 civarında olan Afgan Fatimiyyun Tugayı, Pakistanlı Zeynebiyyun Tugayı, Lübnan Hizbullahı ve Iraklı Nuceba Hareketi gibi milis güçleri de komuta ediyor (SAMADİ. 2016: 15).
Irak’ta İran
İran, 30 yıl boyunca kapsamlı ilişkiler oluşturmak için çalışmış, kimi Iraklı gruplara ev sahipliği yaparken İran dışındaki Kürt, Şii ve Sünni oluşumlarla bağlar kurmuştur. Süleymani, mevcut ilişkileri kullanıp güçlendirerek geniş bir ilişkiler ağı oluşturmuştur.
Süleymani’nin Irak’taki nüfuzu bununla sınırlı kalmamıştır. Filkins, KO’nun faaliyetlerini finansa etmek için, Maliki hükümetlerinin günlük 200.000 varil petrol tahsis ettiğini aktarmaktadır. Bununla birlikte, İran’a uygulanan ambargoyu delebilmek için, Maliki hükümetlerinin yüzlerce milyon dolarlık sanal projeler yürüttüğü belirtilmektedir. Bu çerçevede Irak bankalarından İran’a yüklü miktarlarda fon aktarılmıştır. Süleymani’nin bir diğer önemli adımı, İran’ın Irak hava sahasını kullanarak Esad’a askeri destek ulaştırılması konusunda Iraklı yetkilileri ikna etmesi olmuştur. Bu adım, Esad’ın en zor günlerinde imdadına yetişmiş ve onu düşmekten kurtarmıştır.
Lübnan’da İran
İran’ın desteğiyle Hizbullah, Lübnan’ın en güçlü siyasi partisi ve en önemli askeri gücü haline gelmiştir. Neredeyse devlet içinde bir devlet haline gelmiştir. Lübnan’lı siyasetçi Velid Canbolat’a göre Hizbullah Hameney ve Süleymani tarafından yönetilmektedir. Bazı olgular, Süleymani’nin Lübnan’daki etkisine dair Canbolat’ın yaptığı tespiti doğrular niteliktedir. Ancak Hizbullah, bazen Süleymani’nin bilgisi dışında da hareket etmektedir (FİLKİNS. http://www.newyorker.com/magazine/2013/09/30/the-shadow-commander: 29.05.2017). Örneğin Temmuz 2012’de bir Hizbullah militanın Bulgaristan’da İsrailli turistleri taşıyan otobüse saldırması sonucunda İran sorumlu tutulmuştur (AL AKHBAR. http://www.al-akhbar.com/node/98150: 13.06.2017). Yalnız FİLKİNS’in ABD’li kaynaklardan aktardığı bilgilere göre, Süleymani durumdan habersizdir.
Yemen’de iran
İran, Yemen’deki Huthi milislerini bölgedeki nüfuzlarını genişletmek için desteklemiş, İran, Huthi milislerinin Yemen’deki saldırılarına ve Yemen medeniyetinin tahrip olmasına ve siviller arasında panik ve korku yayılmasına yol açan Huthi’yi silah ve parayla desteklemiştir.
COMMENTS